Hệ thống Thần Linh Tam Phủ _Tứ Phủ (Phần 5)

VII.Tứ Phủ Tiên Cô

Tứ Phủ Tiên Cô là một hàng gồm các cô tiên nàng theo hầu cận các Thánh Mẫu ,Chúa Mường ,Chầu Bà .Các Tiên Cô đều là những cô gái đoan trang ,gương liệt nữ, cũng có công với giang sơn xã tắc nên được nhân dân suy tôn và lập đền thờ phụng. Tứ Phủ Tiên Cô gồm:

1.Cô Nhất Thượng Thiên: Cô là Tiên Nữ trên Ngọc Điện ,hầu Vua Mẫu ,thường giúp trần gian có lời kêu cầu tấu thỉnh với các Tòa các giá trong Tứ Phủ, cũng có khi cô giáng trần làm phép hóa ra thuốc trị bách bệnh, khi thanh nhàn Cô Nhất rong chơi khắp chốn từ Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Phòng cho đến Quảng Bình, Quảng Trị ... , từ nội thành ngoại thị, kinh đô cô đi về, cô bắt đồng người má phấn lưng ong. Khi ngự đồng cô mặc áo lụa đỏ thêu hoa phượng, đội khăn đóng phủ vỉ lép đỏ ,cài hoa ,tay cầm đôi quạt ngà quạt mát cho thế gian . Đền Cô Nhất thuộc tỉnh Nam Định

2.Cô Đôi Thượng Ngàn: Hiệu cô là Công Chúa Sơn Tinh,cô ngự cảnh Bồng Lai, Thiên Thai. Cô rất xinh đẹp ,về đồng đánh phấn soi gương , lược ngà chải chuốt ,khăn voan quấn đầu,da cô hây hây tựa tuyết ngà đông ,tóc già già biếc má xinh phấn hồng ,chân đi đưa nhởn đưa nhang , bước nào ra bước tiên nàng hái hoa .Cô là vị Tiên Cô hầu Vua hầu Mẫu ba tòa,cô đại tài ,tiếng tăm lừng lẫy được Vua Bà yêu thương ,đệ tử cô có vô số hằng hà , lộc Sơn Lâm Cô lấy để lấp biển Đông mà vẫn tràn đầy ,nhưng có một điều ,nếu ai đã được cô ban lộc thì đừng hững hờ muốn quên , nếu quên thì cô để cho quên rồi sau này lại bắt đền làm đôi .Lúc thanh nhàn cô rong chơi Quán Sở Tần Lầu rồi lại ngự xa giá lên chầu Thượng Đế Vua Cha ,hoặc có khi cô ngồi trên ngàn tay đàn miệng hát ca ngâm hoặc niệm Phật Quan Âm.Cô rất hay thử lòng người thế gian , cô đã từng làm chau mày quân tử xót xa anh hùng .Khi ngự đồng cô mặc áo lá xanh ,đầu vấn khăn kết thành hình hoa,có vấn vỉ lép xanh ,tay cầm mồi .Đền Cô là ngôi đền nhỏ nằm ngay gần Đền Đông Cuông ,trước cửa Đền Cô có giếng nước quanh năm trong vắt

2.Cô Đôi Cam Đường: Cô là người tiên nữ giáng sinh ở đất Đình Bảng ,Bắc Ninh ,gia đình đời nối đời buôn bán vải tơ,cô rất xinh đẹp ,dáng thanh thanh mắt tựa sao sa , thơm thơm tóc phượng già già hây hây má phấn da ngà lưng ong ,có má lúm đồng tiền sáng trong ngọc bích, nở nụ cười làm cho liễu nguyệt hờn ghen.Cô bán vải từ đường Quan Lộ ,Chợ Dầu,Đình Bảng với đủ các loại tơ lụa ,vải sồi ,lĩnh tía ,chàm xanh , nâu non, vải rồng ,hoa trơn .Dù đường xa lắc mà lòng cô không ngại , chỉ muốn giúp người đời có vải hộ thân làm cho niềm tin đồn đại xa gần , khiến cô đi tới đâu thì hoa cười chim hót , các bạn nàng nhẹ gót thênh thênh .Sau khi cô trở về trời để lại nhớ thương cho nhân dân .Khi ngự đồng cô mặc áo tứ thân xanh ,chít khăn mỏ quạ ,đội nón quai thao (nón ba tầm ), trên vai là chiếc đòn gánh cong với hai đầu là đôi túi đẫy dịu dàng đựng vải .Tuy cô quê ở Bắc Ninh nhưng lại hiển thánh tại thị xã Cam Đường ,Lào Cai nên nhân dân tại đó nhớ ơn đã lập đến cô là Đền Cô Đôi Cam Đường.

3.Cô Bơ Hàn Sơn: Hay còn gọi là Cô Bơ Bông .Cô vốn là con Vua Thủy Tề hầu trong Cung Quảng Hàn ,rất xinh đẹp ,cổ kiêu ba ngấn , tóc mượt , mắt phượng lồng gương , da ngà điểm tuyết ,má hồng hồng thu nguyệt tô son ,thanh xuân vừa độ trăng tròn được bậc thần nữ phong cô nhan sắc vẻ khuynh thành,có hương xông gấm vóc áo quần ,lại đàn hát cũng hay nên được Đức Vương Mẫu có lòng quảng đại phong là Công Chúa Ba Bông hay Công Chúa Thủy Cung, cùng quan sứ giả chọn ngày lành để giáng hiện thần tôn thành cô thiếu nữ đất Hàn Sơn. Câu chuyện về cô Bơ Bông như sau: Cô giáng trần, khi Mẫu đang ngự trên long sàng, phút mộng thần chiêm bao thấy Cô Bơ dâng hạt châu trước long sàng, sau này vào ngày cô giáng sinh thì trên trời nổi áng mây xanh, Thủy Cung nhã nhạc tập tành để cô Ba Nàng giáng sinh, thì Mẫu trông thấy cô nhan sắc giống như trong giấc điệp trước đây, sau này cô có công trong việc phù Lê dẹp Mạc , triều đình hứa sẽ phong công nhưng cô cứ đợi chờ như hoa đào còn đợi gió đông nhưng không kịp, đã đến ngày định nhật chí kì , Vua Thủy Tề đã cho xe loan đón rước cô về Thoải Cung ,thế là cô đã ko đợi được người quân tử để trao mối duyên hồng .Theo tương truyền ,cô Bơ còn là người bẻ lái con thuyền hạnh phúc ,đưa người thoát ách cơ hàn , chở người qua bến lầm than đọa đày ,non xuân sắc cũng một tay cô tô vẽ thành như nét thần tiên ,cô về làm hoa nở hây hây , cô đi làm cho ngọn cỏ cành cây thẫn thờ. Cô là người thông tri dưới bể trên trời ,bắt đồng không kể trẻ già ,ai muốn khẩn cầu đều dâng cô nón trắng hài cườm. Khi cô ngự đồng mặc áo trắng pha màu tuyết, đầu đội khăn đóng ,vấn khăn ngang ba màu ,tay cầm đôi mái chèo ,chèo từ bến Cô Tô có Đền Hàn Sơn rồi vân du khắp nơi, khi đến bản đền cô sai thị nữ bắc cầu thoi để rước cô vào ,khi chèo thuyền nơi ghềnh đá cheo leo, nơi phong ba bão táp cô khoác chiếc áo choàng trắng mỏng tung bay trong ngọn nam phong , cũng có khi cô cầm dải lụa đi đo đất đo mây. Đền thờ cô là Đền Cô Ba Bông hay đền Cô Bơ Bông ở Hà Trung, Thanh Hóa, ngay cửa sông, con đường vào rất khó khăn, mở hội ngày 12/6 ÂL

4. Cô Tư Ỷ La: Có người nói cô Tư làTiên Nữ theo hầu Chầu Đệ Tứ Khâm Sai nhưng theo tài liệu cổ chính xác nhất thì cô Tư theo hầu Mẫu Thượng, cô xinh đẹp dịu dàng, được Mẫu hết mực yêu quý, khi thanh nhàn cô thường dạo chơi cảnh Tây Hồ với chiếc áo lụa vàng tha thướt thêu hoa lá. Cô được thờ trên đền Ỷ La, Tuyên Quang .

5.Cô Năm Suối Lân: Cô là Tiên Nàng người dân tộc theo hầu cận Chầu Năm Suối Lân, cô ở trên Thượng Ngàn, có tính đành hanh , ai mà phạm lỗi thì cô phạt có khi là dở khóc dở cười, có khi cô cho đi lạc trong rừng, ai biết tâm thành lễ bái, cô ban tài tiếp lộc Sơn Lâm Sơn Trang , cô là người cai quản con Suối Lân , bốn mùa xanh ngắt , nhưng ai ko biết mà xuống tắm sẽ bị cô phạt cho sốt nóng mê sảng .Khi ngự đồng cô hay mặc áo xanh hoặc áo lam, đầu vấn khăn hình củ ấu và tay cầm đôi mồi lửa. Đền cô là ngôi đền nhỏ cạnh đền Chầu Năm , bên bờ sông Hóa

6.Cô Sáu Sơn Trang : Cô là Tiên Nàng hầu cận sát bên Mẫu Thượng Trang Châu , cũng có nơi nói cô là người kề cận Chầu Lục Cung Nương và gọi cô là Cô Sáu Lục Cung , nhưng mọi tài liệu đêù thống nhất cô Sáu là người có tài bốc thuốc cứu người , khi cô lên ngàn hái thuốc thì cầm thú reo ca , voi quỳ hổ phục bên đường cô đi, cô rất khôn ngoan nhưng cũng rất đành hanh, cô đặc biệt ghét người ăn nói quanh co, ăn không nói có. Khi giáng đồng cô mặc quả áo lam ngắn vạt dài tay, chít khăn xanh, trâm cài lược dắt, tay cầm bó mồi.

7.Cô Bảy Kim Giao :Cô theo hầu Chầu Bảy Kim Giao trên đất Thanh Liên , Mỏ Bạch , Thái Nguyên , cũng là người dân tộc Mọi , cô hiển ứng , đêm đêm mắc võng đào cùng các bạn tiên ngôi hòa ca .Khi về đồng cô mặc áo lụa tím.

8.Cô Tám Đồi Chè: Cô Tám ko phải là người theo hầu Chầu Tám Bát Nàn , mà cô có tích sử riêng, cô là người thiếu nữ hái chè đất Hà Trung , cũng một lòng giúp vua , tuy sau này chưa được đền đáp nhưng cô cũng được dân lập đền thờ là đền Phong Mục, Hà Trung, Thanh Hóa, chỉ cách đền cô Bơ Bông có một con sông. Khi ngự đồng cô mặc áo xanh quầy (váy) xanh, đầu kết khăn xanh, cô múa mồi rồi múa dáng điệu hái chè

9.Cô Chín Sòng Sơn: Còn gọi là cô Chín Giếng , một tiên cô tài phép , theo hầu Mẫu Sòng, lại có tài xem bói, 1000 quẻ cô bói ra thì ko sai một quẻ nào,Cô có phép thần thông quảng đại , ai mà phạm tội cô về tâu với Thiên Đình cho thu giam hồn phách , rồi cô hành cho dở điên dở dại , sau Vua truyền dân lập đền cô ở xứ Thanh, ngay trước đền là chín chiếc giếng tự nhiên do cô cai quản .Còn có truyền thuyết về cô : Cô là Tiên Nữ hầu Mẫu trong đền Sòng, quản cai chín giếng, cô dạo chơi bốn phương khắp ngả trời Nam, sau về đến đất Thanh Hóa cảnh lạ vô biên, cô hài lòng liền hội họp thần nữ năm ba bạn cát, lấy gỗ cây sung làm nhà , còn cây si thì cô mắc võng , nhân dân cầu đảo linh ứng liền lập đền thờ là Đền Cô Chín ở Thanh Hóa, cách đền Sòng Sơn khoảng 30km. Khi ngự đồng cô mặc áo hồng phơn phớt màu đào phai, có khi cô máu quạt tiến Mẫu, múa cờ tiến Vua, cũng có khi cô thêu hoa dệt lụa, rồi lại múa cánh tiên. Ai cầu đảo cô đều sắm sửa lễ vật: Nón đỏ hài hoa vòng hồng để dâng cô đều được cô chứng minh .Ở một số địa phương đêỳ thờ cô và tôn với các danh khác như Cô Chín Rồng, Cô Chín Suối nhưng chính đều là Cô Chín Sòng được thờ phụng.

9*.Cô Chín Tít Mù: Khác với Cô Chín Giếng ở đồng bằng, cô Chín Tít Mù ở trên Thượng Ngàn, có tài trị bệnh bằng nước suối, tuy nhiên rất ít người hầu về giá này, Đền cô lập ở trên đường lên Chầu Mười Mỏ Ba, ngôi miếu nhỏ có suối nước thiêng, ai kêu cầu cô về in bóng trên nước suối đầu quấn khăn tía, có người dâng cô nón đỏ có người dâng nón xanh để xin thuốc chữa bách bệnh.

10.Cô Mười Mỏ Ba: Cô theo hầu Chầu Mười Mỏ Ba, giúp vua đánh giặc Ngô, khi ngự về cô mặc áo vàng cầm cung kiếm cưỡi trên mình ngựa theo chầu bà xông pha trận mạc, sau này cô cũng được thờ tại đền Chầu Mười.

11.Cô Bé Thượng Ngàn: Cũng như Chầu Bé , các vị cô bé đều là những bộ nàng trên Tòa Sơn Trang, hầu Mẫu Thượng Ngàn, có rất nhiều cô bé trên khắp các cửa rừng lớn nhỏ, các cô về mặc quần áo thổ cẩm, chân quấn xà cạp, đeo kiềng bạc, tay cầm ô, vai đeo gùi. Các cô bé gồm:

a,Cô Bé Thượng Ngàn ( Thị Xã Lạng Sơn )

b,Cô Bé Suối Ngang ( Hữu Lũng)

c,Cô Bé Đèo Kẻng ( Thất Khê )

d,Cô Bé Đông Cuông (Yên Bái )

e,Cô Bé Tân An (Lào Cai )

f,Cô Bé Cây Xanh (Bắc Giang )

g,Cô Bé Nguyệt Hồ (Bắc Giang )

h,Cô Bé Minh Lương (Tuyên Quang)

i,Cô Bé Cây Xanh (Tuyên Quang)

k,Cô Bé Thác Bờ (Hòa Bình)

12.Cô Bé Thoải Phủ: Cô Bé ngự dưới tòa Thoải Phủ, chỉ tráng bóng chứ ko mở khăn, đứng hàng 12 trong các cô.

           

VIII. Tứ Phủ Thánh Cậu

Là các vị cậu chết trẻ , tinh nghịch ,thường phù hộ cho các gai đình buôn bán cũng như những người muốn cầu học hành. Tứ Phủ Thánh Cậu gồm :

1. Cậu Hoàng Cả (sắc phục màu đỏ)

2. Cậu Hoàng Đôi (sắc phục màu xanh)

3. Cậu Hoàng Bơ (sắc phục màu trắng)

4. Cậu Hoàng Tư Long thành (sắc phục màu vàng)

5. Cậu Bé (sắc phục màu xanh) 

a, Cậu Bé Đồi Ngang ( Cậu Hoàng Quận )

b, Cậu Bé Đồi Non

Ngoài ra ở mỗi bản đền lại có một cậu bé coi giữ gọi là cậu bé bản đền, trong đó thường hay ngự đồng như: Cậu Bé Phủ Bóng, Cậu Bé Đông Cuông ....

Các cậu về thương mặc áo cánh các màu ứng với mỗi giá, đầu vấn khăn, hai bên tay thường có hoa cài, chân quấn xà cạp, đi giày thêu . Các cậu về thường làm lễ tấu rồi đi hèo hoặc múa lân.